آداب و رسوم عید نوروز در ایران
هر سال در نیمه دوم اسفند ماه بوی عید و بهار به مشام میرسد ، شهرها و روستاهای ایران حال و هوای عجیبی پیدا میکند. گویی همه چیز به جنبش و حرکت در میآید.
همه مردم در تکاپو هستند تا این سنت دیرینه را با شکوه جشن بگیرند در این مقاله کاریز به برخی از سنتهای این جشن باستانی و فرخنده اشاره خواهیم کرد.
خانهتکانی
از مهمترین آیینهای عید نوروز خانهتکانی است. خانهتکانی و زدودن آلودگیها از فضای خانه و زندگی در پایان سال کهنه ، مظهر و نمادی برای پاک کردن سیاهی و کهنگی از خانهها و آماده کردن فضایی پاک و پاکیزه برای استقبال از عید است.
با خانهتکانی بوی زندگی جدید در تمام خانه پراکنده میشود معمولاً بعد از خانهتکانی احساس شعف و شادی جای غصه خوردن در مورد اتفاقات ناگوار سال قبل را میگیرد و لحظات شادی را فراهم میکند.
همچنین مردم کشورهایی مثل افغانستان و تاجیکستان هم این کار را انجام میدهند.
کاشت سبزه در نوروز
کاشت گل و نهال گیاه در باغچه خانه نیز از دیگر رسوم رایج قبل از آغاز سال نو است و یکی که گلهایی که بوی عید را به همراه دارد گل بنفشه است.
کاشتن سبزه نیز از دیگر کارهایی است که مردم در استقبال بهار انجام میدهند. به این ترتیب که چند روز مانده به عید ، دانههایی نظیر گندم ، عدس ، ماش و …را درظروف دلخواهشان میریزند و با روش خاص سبز میکنند.
مردم این سبزهها را که نمادی از سرزندگی و برکت است در سفرههای هفت سین خود قرار میدهند و در پایان مراسم نوروز در روز سیزدهم فروردین «سیزده بدر » آنها را در دامان طبیعت یا آب روان میاندازند.
همچنین وجود سبزه را در سفره هفت سین به نشانهی پیوند میان بشریت و نیکو سیرتی میگذارند. ایرانیان معتقدند که وجود سبزه در سفره هفت سین، شادابی و خرمی را در طول سال به همراه دارد.
زیارت قبور
سنت زیارت قبور درگذشتگان در آخرین پنجشنبه سال ، سنت ریشهدار دیگری است که در سراسر ایران برگزار میشود.
در این سنت پرمعنا با حضور در گورستان و نذر احسان ، همسو با رستاخیز هستی ، ذکر و فاتحهای نثار شادی روحشان میکنند .
برخیها خاطرات تلخ و شیرین گذشته را با آنها مرور میکنند و برخی دیگر هم یادآوری دوبارهای از ناپایداری خوشیهای دنیا و تقدیر الهی بر مرگ به عنوان پایان زندگی را با دیدن خانههای ابدی دارند.
هرچند این رسم قدیمی رنگ و بوی گذشتهها را ندارد ، ولی همچنان باقی است و تلنگری است برای همه که جز نام نیک از آدمی چیزی باقی نخواهد ماند.
سفرهی هفتسین
پهن کردن سفره هفت سین قبل از شروع سال نو ، یکی از آیینهای به جا مانده از ایران باستان است و هر یک از عناصر هفت سین ، مفهوم و نماد خاص خودشان را دارند.
سنجد که وجود آن سر سفره هفت سین ، عشق و محبت بین اعضای خانواده را زیاد میکند و نماد سنجیده عمل کردن و نشانه گرایش به عقل است.
سمنو مظهر صبر و مقاومت و عضو عدالت و قدرت است. سمنو، نماد قدرت و خیر و برکت نیز محسوب میشود.
همچنین سمنو غذایی مقوی است که از آرد و گندم تهیه میشود از این رو به آن غذای مرد آفرین میگویند و سرشار از ویتامین E و مواد مغذی است.
سومین سین هفت سین ، سماق است که در فرهنگ کهن ایران ، نماد صبر و بردباری و تحمل دیگران بوده است و وجود آن در سفره هفت سین یادآور میشود که باید سال پیشرو را با صبر و بردباری پشت سر بگذاریم.
سیب ، نماد سلامتی و زیبایی است و سیبی که سر سفره میگذارند ، نشان از دوری از گزند و آسیب دارد.
سین پنجم سرکه است که نماد تسلیم و رضایتمندی است. سرکه گویای تسلیم در برابر حکمت خداوند بزرگ و حکیم است.
از سرکه در ادبیات و تمثيل ایرانی در توصیف اضطراب و اشک و گریه استفاده میشود و مولانا از گریه و آزار با عنوان سرکه فشانی یاد میکند.
از این رو از دیرباز بر این باورند که وجود سرکه سر سفره هفت سین ما را به پذیرش ناملایمات زندگی دعوت میکند.
برای وجود سیر در سفره هفت سین دلایل متعددی وجود دارد. برخی آن را سمبل اهورا مزدا و نمادی از سلامت و تندرستی میدانند.
عدهای نیز به خواص دارویی سیر اشاره کردهاند و آن را نماد برطرف کننده بیماریها در سال نو میدانند. کرامت، گندزدایی و پاک کنندگی محیط، محافظت کننده در برابر شر، نگهبان سفره نیز برخی از نمادهایی است از جمله دلایل اسفاده از سیر در سفره هفت سین است.
سین بعدی سفره سبزه است که به طور کامل آن را شرح دادیم.
آخرین سین سفره نیز سکه است که نماد رزق و روزی ، برکت و پرباری میباشد. با قرار دادن سکه در سفره هفت سین نوروزی، سالی پر از رزق و روزی و دارایی را آرزو میکنیم.
البته این سین آخر که هشتمین سین است به مرور زمان به هفت سین اضافه شده است.
همچنین در کنار این هفتسین ماهیهای ریز و زیبا بهعنوان نماد زندگی و زندهبودن قرار میگیرند.
از تخم مرغهای رنگی نیز برای زینت سفره هفت سین استفاده میشود که نشانهی زایش و ادامهی زندگی و حیات هستند.
آینه نیز نماد روشنایی است و حتما باید بالای سفره جای گیرد.
از دیگر وسایل سفره کتاب مقدس است و براساس آن هر خانوادهاى به تناسب مذهب خود ، کتاب مقدسى را که قبول دارد بر سفره مىگذارد.
هفت شین
در دوران ساسانیان و پیش از ظهور دین اسلام ، مردم ایران باستان ، سفره «هفت شین» پهن میکردند. این هفت شین شراب، شهد، شمشاد، شقایق، شربت، شمع و شیر بوده است.
با ظهور دین اسلام شراب حرام اعلام شد. سپس همزاد آن یعنی «سرکه» جایگزین آن شد و بهاین ترتیب هفت شین به هفت سین تغییر پیدا کرد.
تدارکات عید نوروز
تدارک خوراکیها و شیرینیهای نوروز نیز از دیگر آدابی است که قبل از سال نو در بسیاری از مناطق ایران رواج دارد. در برخی از مناطق ایران ، زنان با مشارکت یکدیگر انواع شیرینی را برای سال نو میپزند.
بهار و عید نوروز تجلی نو شدن همهچیز است و از این رو بسیاری از مردم از دیر باز در نزدیکی سال نو لباسهای جدید میخرند تا موقع تحویل سال و برای اولین بار آنها را سر سفره هفتسین در لحظه تحویل سال بپوشیدند.
