صومعه سنت استپانوس که در قرن نهم میلادی ساخته شده است ، دومین کلیسای مهم ارامنه در ایران پس از قره کلیسا است.
کلیسای سنت استپانوس در استان آذربایجان شرقی ، 17 کیلومتری غرب شهر جلفا ، 3 کیلومتری جنوب رودخانه ارس ، در محلی به نام قزل وانک (صومعه سرخ) واقع شده است.
جلفا یک شهر مرزی بین ایران ، آذربایجان و ارمنستان است که در استان آذربایجان شرقی ایران واقع شده است و به خاطر کلیساهای تاریخی خود مشهور است و اغلب اقلیت‌های مذهبی در آن ساکن هستند.
علت نامگذاری این کلیسا اسن استپانوس یا سن استفان که اولین شهید راه مسیحیت است و در 26 دسامبر سال 36 میلادی در بیت المقدس توسط یهودیان سنگسار شد ، می‌باشد. از این رو کلیساهای بسیاری در سراسر جهان با همین نام وجود دارند.
اما متأسفانه ، این کلیسا به دلیل زمین لرزه‌ای شدید آسیب دید که بعداً در زمان صفویه مرمت و بازسازی شد.
معماری کلیسا سنت استپانوس
کلیسای استپانوس درون دژی استوار واقع شده است و ارمنیان به مجموعه بناهایی که در این گونه دژها بنا می کردند وانک می‌گویند.
این کلیسا مورد احترام تمام مسیحیان و تقریبا تمامی ادیان است اما در واقع به شاخه مسیحیان گریگوری (پیروان گریگور روشنگر) که ساکن ارمنستان هستند تعلق دارد.
در یک روز از سال هزاران نفر از ارمنیان در این نقطه گردهم می‌آیند تا ضمن زیارت، مراسم و مناسک خاص خود را به جای آورند.
همچنین لازم به ذکر است که کلیسای سنت استپانوس در جلفا، قره کلیسا در آذربایجان و کلیسای زور زور در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند.
ساختمان این کلیسا که در یک فضای زیبا با درختان بلند احاطه شده استوانه‌ای است و دارای یک گنبد مخروطی شکل است.
تمام قسمت‌ها از سنگ و حصار با هفت برج نگهبان و پنج سنگ استوانه‌ای مانند استحکامات مستحکم دوران ساسانی ساخته شده‌اند.
این بنا آمیزه‌ای از معماری اورارتو ، اشکانی و رومی است. کل این کلیسا از سنگ‌های صورتی ، قرمز و سفید ساخته شده و دیوارهای خارجی آن با سنگ‌های زیبا با حکاکی‌های چشمگیر تزئین شده است.
ساختمان اصلی کلیسای سنت استفانوس در جلفا از چهار بخش تشکیل شده است، سان (حیاط کلیسا) و گنبد 16 ضلعی، برج ناقوس، اجاق دانیل نقش برجسته حیرت انگیز حواریان و مقدسین و فرشتگان در قسمت جلویی گنبد زیبای هگزادکانوئیک در نمای داخلی کلیسا دیده می‌شود.
تاریخچه کلیسا سنت استپانوس
سنت بارتولوميو رسول نخستين كليسايي را در محل حكومت امپراتوري اشكاني در حدود سال 62 ميلادي تأسيس كرد. اولین صومعه در قرن هفتم ساخته شد و بعداً در قرن دهم گسترش یافت.
صومعه در طی جنگ‌های بین سلجوقیان و امپراتوری بیزانس در قرون 11 و 12 آسیب دیده است. به دنبال فتح منطقه توسط مغولان هولاگو خان ، نوه چنگیز خان ، در اواسط قرن سیزدهم میلادی ، توافق نامه صلح بین کلیسای ارامنه و ایلخانان امضا شد و مسیحیان وضعیت مطلوبی را حفظ کردند.
صومعه در نیمه دوم قرن سیزدهم بازسازی شد و به رهبری زکریا در سال 1330 به طور کامل بازسازی شد. در قرن 14 و 15 ، صومعه سنت استپانوس در اوج نفوذ فرهنگی و فکری خود بود.
در اوایل قرن 15 ، سلسله جدید صفوی از ارمنی‌ها محافظت می‌کرد ، اما این منطقه در مرکز درگیری‌ها با عثمانی‌ها بود که در سال 1513 به ارمنستان غربی حمله کردند. صومعه در قرن شانزدهم به تدریج رو به زوال رفت.
شاه عباس اول ساکنان منطقه را در سال 1604 اخراج کرد و صومعه رها شد. پس از سال 1650 ، صفویان منطقه را دوباره اشغال کردند و صومعه متروکه در اواخر قرن هفدهم بازسازی شد.
در آغاز قرن هجدهم ، این منطقه تحت گسترش امپراتوری روسیه قرار گرفت. ایروان در سال 1827 توسط روس‌ها فتح شد و طبق معاهده ترکمنچای ، مرز بین ایران و روسیه متعاقباً در آراکس‌ها برقرار شد.
در نتیجه ، بخشی از مردم به زور به ارمنستان روسیه آواره شدند. حاکمان قاجار همچنان به محافظت از ارامنه ادامه می‌دهند و بازسازی صومعه سنت استپانوس را بین سال‌های 1819 و 1825 تشویق می‌کنند.
بازدید از کلیسا سنت استپانوس
به منظور سفر بازدید از این کلیسا بهترین زمان ممکن فصل‌های بهار و تابستان به خصوص ماه اردیبهشت است.
ساعت بازدید از این کلیسا از ۸ صبح تا ۵ عصر است. قبل از ورود به ساختمان، از گیشه روبروی بنا، بلیط می‌خریم. قیمت بلیت ورودی ۲۵۰۰ تومان است. از فروشگاه کلیسا هم می‌توانیم یادگاری و سوغات بخریم.
کلیساهای بی‌نظیر مجارستان
معرفی کلیساهای دیدنی شهر لیون
کلیسای سنت چارلز شهر وین