شفق قطبی چیست؟
قطعا واژه شفق را به دفعات شنیدهاید اما شاید از نحوه تشکیل و چرخه تشکیل آن و حتی دردسرهایی که دارد کمتر کسی آگاهی داشته باشد ما در این مقاله کاریز شما را با پدیده شفق آشنا میکنیم.
شفقهای قطبی نورهای زیبایی هستند که به طور طبیعی در آسمان دیده میشوند و معمولاً در شب و در عرضهای جغرافیایی قطبی به چشم میخورند. تماشای شفقهای قطبی از نزدیک ممکن است آرزوی خیلی از مردم باشد.
یونیزاسیون و تحریک ترکیبات جوی نوری از رنگها و پیچیدگی متغیر ساطع میکند که به شکل قطبی معروف است. شکل شفق قطبی که در نوارهای اطراف هر دو ناحیه قطبی رخ میدهد نیز به میزان شتابی که به ذرات رسوب آور وابسته است بستگی دارد.
به پدیدهی شفق قطبی، نورهای شمال هم میگویند که بیشتر در آسمان عرضهای جغرافیایی شمالی مانند کانادا،نروژ، سوئد، فنلاند و ایسلند دیده میشود با این وجود در عرضهای جغرافیایی جنوبی هم شفق قطبی دیده میشود اما از آنجاییکه در این مناطق جمعیت کمتری زندگی میکنند، کمتر مورد توجه بوده است به شفق در این مناطق شفقهای جنوبی یا نورهای جنوبی میگویند.
شفقهای قطبی به رنگهای آبی، قرمز، زرد، سبز و نارنجی هستند که مانند پردههایی که با ورزش باد تکان میخورند شکل خود را تغییر میدهند.
علت پدید آمدن شفق قطبی
علت تشکیل و انجام این پدیده این است که الکترونهایی که از خورشید رها میشوند، به دلیل میدان مغناطیسی موجود در ۲ قطب زمین ، به این قسمتها میروند و بعد طبق فعل و انفعالاتی که با جو زمین برایشان رخ میدهد، این نورهای رنگی خارقالعاده را ایجاد میکنند.
نکته قابل ذکر در مورد این پدیده زیبا که یکی از هفت عجایب طبیعی جهان هم میباشد این است که سیارههای دیگر هم شاهد پدیدهی شفق قطبی هستند.
این پدیده تنها در کرهی زمین اتفاق نمیافتد. اگر یک سیاره دارای میدان مغناطیسی و اتمسفر باشد حتما با پدیدهی آرورا یا همان شفق قطبی روبهرو خواهد شد. تاکنون شفقهای قطبی زیبایی در مشتری ، زحل و نپتون دیده شدهاند.
شفق قطبی میتواند رنگهای مختلفی داشته باشد که تفاوت رنگها به دو عامل مولکول گازی دخیل در این پدیده و ارتفاع اتفاق واکنش بستکی دارد برای مثال رنگهای آبی و سبز از واکنش در ارتفاعات پایینتر و رنگ قرمز از واکنش در ارتفاعات بالاتر پدید میآیند.
یونهایی که به اتمهای هیدروژن و هلیم برخورد میکنند منجر به تولید هالههای نور آبی و بنفش میشوند. البته چشمان ما بهندرت میتواند این بخش از طیف الکترومغناطیس را تشخیص دهد.
دردسرهای شفق قطبی
طوفانهای مغناطیسی و شفقهای فعال میتوانند در ارتباطات اختلال ایجاد کنند. آنها باعث اختلال در سیگنالهای رادیویی و راداری میشوند. طوفانهای شدید مغناطیسی منجر به از کار افتادن ماهوارههای ارتباطی میشوند.
از این رو به منظور مطالعهی بیشتر این نورهای رازآلود و زیبا، دانشمندان ماهوارههایی برای بررسی شفقهای قطبی طراحی کردهاند. تا سال ۲۰۰۵ ماهوارهی ناسا به نام ایمِج (IMAGE) از امواج فرابنفش و رادیویی برای بررسی شفقهای قطبی و نحوهی بهوجود آمدن آنها استفاده میکرد.
چرخهی شفق قطبی
در طولانی مدت، نمایشهای شفق با یک چرخه 11 ساله در فعالیت لکههای خورشید و سایر اشعههای خورشید ارتباط دارند. هرچه خورشید ناآرامتر باشد، شفقهای قطبی بیشتر میشوند.
از این رو در سالهای 2006 ، 2007 با حداقل فعالیت خورشیدی مطابقت داشت و در سال 2013 حداکثر فعالیت خورشیدی مشاهده شد.
اکنون در حال کاهش فعالیت آن هستیم و طبق چرخه 11 ساله، حداکثر فعالیت بعدی در سال 2024 اتفاق میافتد که احتمالاً دو یا سه سال دیگر پس از آن نمایش مکرر شفق قطبی وجود دارد.
جذابترین شفقهای قطبی زمانی اتفاق میافتند که بادهای خورشیدی در قدرتمندترین وضعیت خود قرار دارند. بادهای خورشیدی معمولا به صورت مداوم رخ میدهند اما آبوهوای خورشیدی گرم شدن و خنک شدن بخشهای خورشید روزانه تغییر میکند.
